Androgenetska alopecija ili androgena alopecija (Androgenetic alopecia, male pattern baldness, nasledna ćelavost) je najčešći uzrok proređenja kose. Termin alopecija dolazi od grčke reči alopex, što znači lisica i simbolizuje vrlo intenzivno, sezonsko opadanje kose kod ove životinje.
Opadanje kose se klinički različito manifestuje kod muškaraca i žena. Muškarci najčešće počinju da gube kosu u regiji zalizaka ili temena, a ako se opadanje kose nastavi, neretko se te dve regije i sjedine. Takav izgled kose naziva se “Hipokratova ćelavost”, i to se smatra uznapredovalom alopecijom. Sa druge strane, kod žena kosa retko opada na ovaj način. Androgena alopecija se kod žena uglavnom klinički manifestuje difuzno, zahvatajući ravnomerno gornju površinu poglavine.
Niz različitih faktora uzrokuje gubitak kose, a mnogi od njih su i danas nepoznati i stalan su predmet istraživanja. U osnovi je povećana osetljivost na hormone koji se nazivaju androgeni, a naročito dihidrotestosteron (DHT). DHT nastaje konverzijom testosterona, uz pomoć enzima koji se naziva 5-alfa reduktaza. DHT uzrokuje postepeno skraćenje aktivne faze rasta dlake, tj. njeno istanjenje, a zatim i trajno opadanje. Kod žena, sličnu ulogu igra enzim aromataza koji konvertuje androgene u estrogene, koji potom imaju sličan efekat na folikule dlake poput DHT-a.
Androgena alopecija kod muškaraca
Androgeni hormoni imaju važnu ulogu u razvoju sekundarnih seksualnih karakteristika kod muškaraca počev od puberteta. Jedna od tih karakteristika je i povlačenje prednje linije kose i formiranje zalizaka, što predstavlja normalan izgled kose kod muškarca koji je izašao iz puberteta. Ključna stvar kod rešavanja problema androgene alopecije je precizna dijagnostika, individualni pristup pacijentu, a zatim definisanje postupka lečenja.
Muškarci sa androgenom alopecijom obično imaju povišene vrednosti 5-alfa reduktaze, ili je povećana osetljivost folikula u androgen-zavisnoj zoni na dejstvo samih androgena. Vrednosti testosterona i DHT mogu biti normalne, ne nužno povećane. Pojačano dejstvo ovih hormona je nasledno ili posledica medicinskih oboljenja poput uvećane prostate, koronarne bolesti srca, kao i poremećaja rada štitne žlezde.
Pored androgena, na opadanje kose imaju uticaja i drugi hormoni – hormoni štitne žlezde, kortizol i prolaktin. Androgena alopecija kod muškaraca je oboljenje sa tendencijom porasta, jer na progresivnost utiče i stres, upotreba određenih lekova, nezdrava ishrana, neadekvatna nega kose, pušenje, nedostatak fizičke aktivnosti, konzumiranje alkohola i mnogi drugi faktori.
Hamilton-Norwood skala
Opadanje kose kod muškaraca se najbolje gradira Hamilton-Norwood skalom koja ima sedam stadijuma opadanja kose. Opadanje kose je moguće da se javi i odmah nakon puberteta, ali je češće da se javi kasnije u ranim tridesetim ili četrdesetim. Što se kasnije javi, to je prognoza bolja, odnosno ne očekuje se kompletan gubitak kose. Napredovanje ovog oboljenja je sporo, a raspon od početne do krajnje faze je od nekoliko godina do nekoliko decenija. Uobičajeno je da postoje i faze mirovanja kada se ne javljaju drastične promene u vidu opadanja kose.
Faktori života mogu uticati na ubrzanje ili usporenje procesa androgene alopecije. Danas imamo i genetsko testiranje koje određuje genetski rizik od opadanja kose i promene boje kose u sedu. Ključna stvar kod rešavanja problema androgene alopecije je precizna dijagnostika, individualni pristup pacijentu, a zatim definisanje postupka lečenja.
Androgena alopecija kod žena
Androgena alopecija pogađa i žene i najčešće uzrokuje difuzni gubitak kose. Androgena alopecija kod žena je oboljenje čiji uzroci se uglavnom vezuju za genetiku, ali i faktori života imaju veoma značajnu ulogu u nastanku i toku ovog tipa alopecije. Jedna od tipičnih kliničkih slika kose podseća na jelku, jer na gornjem delu glave ima vrlo malo kose, dok sva kosa koja pada daje volumen poput donjih grana na jelki.
Opadanje kose može imati i druge kliničke slike poput proređenja šiški, kompletnog proređenja kose na celoj glavi, ili može biti kombinacija androgene alopecije i telogenog efluvijuma. Opadanje kose kod žena može biti uzrokovano i mnogim drugim razlozima (npr. hormonski disbalansi, menopauza, trudnoća, stres, operacije, pušenje, zaštita od sunca, primena agresivnih tretmana za kosu), a kada je androgena alopecija kod žena u pitanju, obično se gradira Ludwig skalom.
Ludwig skala
Sve je veći broj mladih devojaka kod kojih se androgena alopecija razvija tokom puberteta ili u ranim dvadesetim. Klinički se nikad ne ispoljava intenzivnim opadanjem kose, izuzev eventualno u samom početku nastanka ovog tipa alopecije. Istanjenje dlake, odnosno minijaturizacija se dešava postepeno, a tako se i sama kosa proređuje, nekad i kroz period od deset godina, a da pacijentkinja ne primeti da je kosa opala. Retko se javljaju simptomi na samoj koži glave, poput peruti, crvenila, svraba, bola ili peckanja.
Detaljnije o opadanju kose kod žena možete nači na ovoj stranici.
Lečenje androgenetske alopecije
Na androgenu alopeciju može se delovati preventivno, ukoliko se krene na vreme sa terapijom, i time usporiti opadanje kose. Danas je dostupno nekoliko značajnih terapija – Minoksidil, Finasterid, laserska terapija i PRP terapija.
Pored ovih terapija, postoji i još rešenja o kojima možete pročitati nešto više u nastavku ovog bloga.
Transplantacija kose
Transplantacija kose je zasnovana na činjenici da su folikuli na zadnjem delu glave (potiljačno-okcipitalna regija koja se zove i davajuća regija) otporni na dejstvo ovog hormona i nisu predisponirani da opadanju ni nakon transplantaciji kose.
Kada se dlaka sa ove regije transplantira, ona zadržava svoja svojstva, trajna je i nikada ne opada. S druge strane, najveći uticaj dejstva hormona je u folikulima koji imaju specifični enzim (fronto-temporalna regija i teme), i zbog toga dolazi do opadanja kose.
Ovo je jedino sigurno i trajno rešenje opadanja kose jer davajuća regija ne sadrži pomenuti enzim 5 alfa reduktazu, te ne može dovesti do opadanja transplantirane kose.
Prilikom transplantacije kose, može se koristiti i dlaka sa brade ili tela (najčešće grudnog koša), ukoliko nema dovoljno kose na zadnjem delu glave.
Uloga stem ćelija
Nauka takođe napreduje, te uskoro očekujemo vesti iz oblasti kloniranja kose i značajnijoj ulozi stem ćelija u lečenju opadanja kose. Bitno je naglasiti da je broj stem ćelija jednak kod osoba sa i bez gubitka kose, samo je aktivnost ovih ćelija niža kod osoba s alopecijom.
Kolagena vlakna se sa starenjem sve više deponuju u dermu (srednji sloj kože). Novonastala fibroza čini derm dosta tvrdim, sa otporom prema zidovima krvnih sudova i posledičnim nedostatkom ishrane folikula. Ovaj nedostatak ishrane je trajan, a bela dlaka i senilni gubitak kose na neki način direktno reflektuju ovaj uzrok.
Zato se veruje da će ubuduće terapija stem ćelijama imati značajno mesto u lečenju opadanja kose.
Što se genetskog istraživanja tiče, ono ukazuje da se gen koji uzrokuje opadanje kose nalazi na X hromozomu, te se moze naslediti i od oca i od majke, nasuprot usvojenom mišljenju da se nasleđivanje ovog gena prenosi jedino sa majčine strane.
Najnovija istraživanja iz 2009.godine iznose nove podatke da postoje geni na hromozomu 3, 7 i 20 koji takođe doprinose opadanju kose. Dalja istraživanja će sigurno ići u smeru genetskog inženjeringa kojim će možda moći da se izmene ovi geni.
Laserska terapija
Smatra se da laserski tretman smanjuje upalu u folikulima koja sprečava ponovni rast i dovodi do nekih vrsta gubitka kose, kao što je alopecija areata. Tretman laserskom terapijom niskog nivoa (LLLT) može povećati rast kose i smanjiti njeno proređivanje kod stanja kao što je androgena alopecija.
Lečenje Minoksidilom
Jedan od načina da se tretira koža glave i spreči progresivnost androgene alopecije kod muškaraca i žena je tretiranje 2% ili 5% procentnim Minoxidil rastvorom.
Minoksidil se prvobitno koristio za lečenje povišenog krvnog pritiska. Međutim, kod pacijenata koji su ga uzimali primećen je rast kose na mestima na kojima je prethodno opala. Istraživanja su pokazala da ovaj lek primenjen direktno na kožu glave pospešuje rast nove kose.
Ipak, mora se uzeti u obzir da ne reaguju svi jednako na Minoksidil. Ovaj lek kod mnogih može da dovede do dugoročnog pobojšanja, ali kod drugih nema efekta. Kod korišćenja ovog leka, moguća je pojava sporednih efekata u vidu alergije i iritacije kože glave.
Lečenje Finasteridom
Finasterid tablete su samo za muškarce. One redukuju nivo dihidrotestosterona koji može biti uzročnik androgene alopecije. Nakon konstantne upotrebe u trajanju od 3-6 meseci, obično su vidljivi znaci poboljšanja.
Propratna neželjena dejstva su erektilna disfunkcija i smanjen libido. Međutim, svi pozitivni efekti ovog leka nestaju nakon 6-12 meseci od prestanka.
Moguća je terapija i Finasterid losionom koji se nanosi loaklno na delove skalpa koji su predisponirani za gubitak kose.
Androgena alopecija se leči sve uspešnije
Ako svojoj kosi obezbedite pravilnu negu i povoljne uslove za rast, ne mora se uvek razviti svaka genetska predispozicija. Iako je androgena alopecija česta bolest, postoji dosta tretmana koji su lako dostupni i sa kojima se ovo oboljenje leči sve uspešnije.
Vaš zadatak je pravilna briga o zdravlju celog organizma, raznovrsna ishrana, smanjenje stresa i korišćenje kvalitetne kozmetike. Jak organizam koji ima sve potrebne nutrijente čuva dobro zdravlje folikula dlake.
Ako Vam se i desi proređivanje i opadanje kose, važno je da dobijete adekvatnu, personalizovanu terapiju i da prepustite lečenje stručnjacima.
Važno je na vreme se obratiti lekaru koji će napraviti neophodnu dijagnostiku kako bi utvrdio uzrok, a potom odredio terapiju ili odlučio da li ste kandidat za transplantaciju kose. Ako ste zainteresovani za naše tretmane, kontaktirajte nas i mi ćemo Vam pomoći da izaberete najbolji tretman kako biste očuvali zdravlje i lepotu Vaše kose.